Cmentarz Centralny
Cmentarz Centralny w Szczecinie (do 1945 niem. Hauptfriedhof) – największy cmentarz w Szczecinie i w Polsce oraz trzeci co do wielkości w Europie i jeden z największych na świecie. Został założony w latach 1899-1900, we wschodniej części Gumieniec, według projektu Wilhelma Meyera-Schwartaua, a ostateczny kształt nadał mu Georg Hannig w roku 1918. Od jego otwarcia pochowano na nim ponad 300 tysięcy zmarłych, a jego dzisiejsza powierzchnia wynosi około 163 ha.
Potrzeba wybudowania nowego cmentarz powstała po roku 1873, gdy małe przykościelne cmentarze zostały przepełnione, a dzięki temu, że Szczecin przestał być twierdzą pojawiły się tereny pod budowę. Za najlepszy teren pod cmentarz uznano ówczesne ziemie rolnicze pomiędzy dzisiejszą ulicą Mieszka I, Ku Słońcu, a linia kolejową na południu.
Cmentarz otwarto 6 grudnia 1901 roku. W latach 1900-1903 pod kierunkiem architekta Wilhelma Meyera-Schwartaua zbudowano bramę główną oraz budynki administracji i kaplicę cmentarną. W roku 1918 na nekropolii pochowanych było już 57 tysięcy osób i zajęte kwartały wschodnie i środkowe. Po I wojnie światowej zaczęto ludzi chować w kwartale zachodnim. W roku 1925 do kostnicy dobudowano krematorium.
Około roku 1930 zbudowano drugą, modernistyczną, kaplicę. Nie doczekała jednak do naszych czasów i rozebrana została w 1984 roku .
W grudniu 1940 roku na cmentarzu pochowano ponad 117 tysięcy zmarłych. Znaczny przyrost pochówków nastąpił w czasie II wojny światowej wskutek nalotów bombowych na miasto. Po 1945 roku Polaków chowano początkowo na wolnych kwaterach, a następnie w miejscu starych likwidowanych grobów. W teren cmentarza włączono też cmentarz garnizonowy oraz teren wojskowy. Od 1945 r. do końca 2000 r. pochowano 139 tys. osób.
Architektura cmentarza nawiązuje do nekropolii Ohlsdorfer Friedhof w Hamburgu. Widać tu połączenie kilkunastu krajobrazów ogrodowych. Na cmentarzu znajduje się 14 pomników poświęconych m.in. Bohaterom Września 1939, ofiarom stalinizmu, "Tym, którzy nie powrócili z morza", Sybirakom, Pionierom Szczecina, a także Krzyż Katyński oraz najstarszy, z czasów cmentarza garnizonowego, krzyż żeliwny upamiętniający żołnierzy poległych w wojnie francusko-pruskiej 1870-71. W pobliżu drugiej bramy pochowano potajemnie ofiary Grudnia 1970. W pobliżu cmentarza, przy ul. Mieszka I, znajduje się XIX-wieczny wiatrak holenderski zaadaptowany na sklep ogrodniczy.
Bramę główną cmentarza o szerokości 77 metrów, zbudowano w stylu neoromańskim w latach 1901-1903. Została zniszczona w 1941 roku podczas nalotów alianckich. Pierwotnie wieńczyła ją centralnie umieszczona kopuła z krzyżem. Dziś środkowa część bramy jest przykryta spadzistym dachem. Wraz z niewielkimi zmianami odbudowano ją w latach 60. XX w. W roku 2008 brama przeszła gruntowny remont. renowacja kosztowała 3 miliony złotych
Główną kaplicę według projektu Meyer-Schwartaua wzniesiono w 1902 roku. W roku 1930 dobudowano do niej krematorium.
